Altıntepe Veteriner Kliniği - Veteriner Hekim Kanzem ile Röportajı
Bu röportaj 2008 yılında, değerli arkadaşımız Beste tarafından yapılmıştır. Oldukça önemli sorunlara cevap veren, önemli bir röportaj. Mutlaka okuyun.
Beste: Özellikle kanarya üreticileri kuşları için belirli aralıklarla hastalıklara karşı koruyucu olacağını düşünerek antibiyotik kullanıyorlar. Hasta olmadıkları halde ilaç kullanarak kuşların bağışıklık sistemi güçlendirilebilir mi ? Bu uygulama faydalı mıdır ? Zararlı mıdır ? Bilgi verebilir misiniz ?
Vet. Hekim Kanzem: Hayvanlarda hasta olmadıkları halde ilaç kullanılmasına karşıyım, hayvanları da aynı şekilde insanlar gibi düşünmek gerekir, onların da kalbi, akciğerleri, damarları var. Sadece daha küçük bir yapıya ve daha dayanıksız bir bünyeye sahiplerdir. Hayvanların cinsine ve boyutuna göre elbette değişir ancak hiç bir canlıya hasta olmadan korumak amaçlı antibiyotik verilmemelidir. Nedenine gelince, antibiyotik hem yararlı hem de zararlı organizmaları öldürür, bununla birlikte bağırsaklar bozulur, iştah azalır, halsizlik ve cansızlık boy gösterir. Bir canlıya hasta olmadığı sürece verilen antibiyotik onun bağışıklık kazanmasından çok bağışıklığının azalmasına neden olur. Vücutta bulunan kötü organizmalar aktif olmasa bile iyiler de öleceğinden vücudun toparlanması esnasında canlının bedenine giren en ufak organizma onu hasta yapabilir çünkü iyi organizmalar antibiyotikler tarafından öldürülmüştür ve bu şekilde kötüler bağışıklık kazanır. Aşıyı tavsiye ederiz çünkü aşı zaten kötü ve ölü organizmaları vücuda verir, iyi organizmalar onları yiyerek güçlenir ve o mikroba karşı bağışıklık kazandırır.Vitamin takviyesi dışında ve sağlıklı yiyecekler dışında hasta olmadan ilaç verilmemeli.
Beste: İlaç tedavisinden sonra ne yapmalıyız ? Probiyotikli gıdaların (örneğin probiyotikli yoğurt) kuşlara verilmesi konusunda bize bilgi verebilir misiniz ? Kullanılması ve kullanılmaması durumları arasındaki fark nedir ?
Vet. Hekim Kanzem: İlaç tedavisinden sonra öncelikle bol vitamin takviyesi yapılmalıdır, kaldı ki ben antibiyotiklerle vitamin de mutlaka veririm hastalarıma ama bazı evcil hayvan mağazalarında satılan ilaçlarda bulunmadığından ek olarak vitamin tedavisi de uygulanmalıdır. Hastalıktan sonra kuş oldukça bitkin düşmüş, zayıflamış ve halsiz olacaktır. Bağırsaklarında bulunan iyi dediğim organizmalar ölmüş olacağından vücudu dirençsiz kalabilir. Bu süreç içinde antibiyotik tedavisi bitse bile etkisi 10 gün devam edecektir, yani kötü bakterilere karsı ilaç onu koruyacaktır ama ek olarak vitamin şart. Probiyotik yoğurt olabilir ama içinde yağ bulunduğu için ve sütten yapıldığı için kuşlarda sindirim problemine neden olduğundan fazla verilmesini tavsiye etmem. Az miktarda ayran şeklinde sularına karıştırabilirsiniz.
Beste: Özellikle ağır hasta olan muhabbet kuşlarında ilaçların kullanım süreleri ve kullanım dozları ne olmalıdır ?
Vet. Hekim Kanzem: Öncelikle ilaç kullanım süresi maksimum 1 hafta 10 gün olmalıdır. Bir haftadan sonra ilaç da kuşu mahvetmeye başlar, zaten 1 hafta içinde değişme göstermiyorsa durumu oldukça kötü veya ilaç tedavisine cevap vermiyor demektir. Dozaj için de, ben hayvanın kg.ına göre hesaplıyorum. Mesela insanlarda kullandığımız antibiyotikler, 500 mg diyelim ve bir insan 50 kg. bu kişi için uygunsa, en fazla 20 gr olan muhabbet kuşu için 0.2 mg yani kırmızı mercimek tanesi büyüklüğünde olmalıdır. Kedilerin 5 kg olduğunu düşünürsek 50 mg da onlar için uygundur.
Beste: Hastalık durumlarında ilk müdahale nasıl olmalıdır ?
Vet. Hekim Kanzem: Hastalığın nedenini, nasıl etki ettiğini ve sonucunun ne olduğunu anlamak en önemli şeydir. Yani ilk bakışta bilgili bir hayvansever sebep-sonuç ilişkisini kurabilir. Böylece tedavide uygulanacak ilk aşamayı bilir. Mesela kuş aniden kusmaya başladı ve titriyor. Belirtiler bunlar, nedenler ne olabilir, kusma mide iltihabı, üşütme, zehirlenme, eş isteme,bulaşıcı virüs gibi nedenlerden olduğunu bilen kişi, nedeni ne ise ona göre hareket etmelidir. Tabi çoğu için en önemli şeyin veteriner hekime danışılması gerektiği bilinmelidir ama o anda ulaşmak mümkün değilse, uzaksa, kapalıysa duruma göre acil bir tedavi uygulanmalıdır. Ateş-kusma-ishal:antibiotik-vitamin, ağrı kesici ,
Yaralanma: mikrop öldürücü antiseptik ve antibakteriyel merhem ,
Çarpma-düşme: ödem oluşabilir hareket ettirilmeden buz koyulmalı ve lasonil gibi merhemler sürülmelidir.
Beste: Çok fazla kaşınan kuşlara ilk müdahale nasıl olmalıdır ? Parazit spreyleri konusunda bilgi verebilir misiniz ? Örneğin yuvalıktaki yavru kuşlara sıkılması doğru mudur ?
Vet. Hekim Kanzem: Kaşınan kuşların öncelikle neden kaşındığını anlamak şarttır. Kuşu elimize alıp iyice incelemeliyiz, kanat altlarında kırmızı-siyah bit vs var mı, gaga ve ayakları kuru mu, derisi pul mu dökülüyor, yeni tüy mü çıkarıyor mu? Eğer cevap bit gibi küçük organizmalar ise, kuşun kanını gece emer ve zayıflatır, ölümüne bile neden olabilir. Gece karanlık yerde bırakın, üstüne beyaz örtü örtün kafesin, yarım saat sonra ışığı açın kuşunuz kaşınmaya başlar ve beyaz örtüde canlıları görürsünüz. Kuşunuz iyice agresifleşir. Yapacağınız ilk şey, kusu ayrı bir yere alın, kafesi kaynar su ve ile yıkayın, ardından çamasır suyu ile süngerle silin ve tekrar sabunlayın. Çamasır suyunun kokusu gidene kadar durulayın. Kuşunuzu alın, kanat altları ve kuyruk ardına tozu sürün, ( benim sana verdiğim opigal 5, olabilir, ama kuşlar için bolfoyu sakın kullanma), tozu kafesin köşelerine, tüneklere sürün yemlerine ve suyuna gelmesin. Vilmectin-ivermectin adlı ilaçlardan birini alıp, sadece 1 damla hatta 1 damladan da küçük,kuşun ensesinde bir nokta var, kanatlarının birleştiği yerde oraya damlatın. Eğer dozu kaçırırsan zehirlenir ve ölür. Çok dikkat et, 1 günde kurtulursun bitlerden. Spreyleri tavsiye etmiyorum, solunum yoluna ve gözlere yan etkisi var. Astıma neden olabilir ve geçici körlük, göz akıntısı yapabilir.
Beste: İshal tedavisi nasıl olmalıdır? İshalin farklı sebepleri olabiliyor. Dışkı tahlili ishal hastalığında yapılmalı mıdır ? Tüm ishal türleri için genel bir tedavi, tek bir ilaç kullanılabilir mi ?
Vet. Hekim Kanzem: İshal tedavisi için tek bir ilaç elbette var diyemem ama günümüz Türkiye'si ne yazık ki diğer ülkelere nazaran daha geri kaldığı için ve kuşlardan anlayan veterinerler çok nadir olduğundan tek bir ilaç veriyorlar. Hatta petshoplarda satılan ishal ilaçları beni güldürüyor diyebilirim. İshallerin farklı nedenleri olsa da geçici ishal dışında diğerleri için antibiyotik kullanılmalı özellikle kuşlarda. Geçici ishal çok su içmesinden, meyve yemesinden veya aç kalmasından olabilir, 1 gün içinde geçer ama halsizleştiren ishaller için antibiyotik tedavisi şarttır. Kuslar çok narin olduklarından hastalığa dayanamazlar. Daha önce de dediğim gibi, antibiotik + vitamin + asprin tavsiye ediyorum. Antibiyotik çok ağır olmamak suretiyle genel olabilir, asprinin dörtte biri kullanılmalıdır, antibiyotiğin de mercimek kadarı tabii. Vitamin de bebek şurup vitamininden, sadece 1-2 damla damlatılarak ağzına veya suluğuna konularak her gün değiştirilmelidir. Dışkı tahlili kedi köpeklerde rahat olur ama kuşlarda kuruduğundan zor olabiliyor, ilgilenen bilgili laboratuvarlar çalışmalı, veterinerlere sonuçları verilmelidir.
Beste: Mantar tedavisi konusunda bize bilgi verebilir misiniz ? Tedavi süresi ne kadar olmalıdır ? Vazelin, viks gibi ilaçlar %100 başarı sağlar mı ?
Vet. Hekim Kanzem: Mantar diye bahsettiğimiz şey aslında halk dilinde mantardır, aslında parazitlerden oluşan bir hastalıktır. Deriyi ve gagayı oyarak yaşarlar büyürler ürerler. Gliserin, parafin gibi yoğun ve kalıcı sıvılar bu organizmaları boğarak öldürür, benim uyguladığım şey, gliserin, limon ve hayvan uyuzları için bulunan bir ilacın 1-2 damlasıdır. Her gün 2 kere uygulanmalıdır, sonuç alınamazsa hayvandan kuru bölge kesilerek alınır ve tahlile götürülür. Eğer farklı tür bir organizma ise ayrı tedavi uygulanır. Vazelin bölgeyi yumuşatır ve boğar ama uzun süre kullanmak gerekir. İnsan ilaçları, mantar hastalığı olmadığı için işe yaramaz aksine hayvan yutarsa zehirleyebilir.
Beste: Sürekli uyuyuyan, yem yemeyen, ağır hasta olan muhabbet kuşlarını kurtarmak çoğu zaman mümkün olmuyor. Kuşlar hastalık sebebiyle yem yiyemez hale geliyor ve gittikçe zayıflıyorlar. Bu durumdaki kuşlara müdahale/ilaç tedavisi nasıl olmalıdır ? Bu durumdaki kuşların elle beslenmesi gerekir mi ? Bilgi verebilir misiniz ?
Vet. Hekim Kanzem: Öncelikle böyle kuşlara ne yazık ki iğne, serum yapamayız, bünyeleri anında biter, ani ölümlerine sebep oluruz, küçük kuşlardan bahsediyorum, ağızdan antibiyotik + vitamin tedavisi uygulanmalıdır, sıcak yerde tutulmalı kesinlikle hava akımı olmamalıdır. Kafesi örtü ile örtebilirsiniz. Enjektör yardımı ile yemleri ezip verebilir, ekmeği sıvılaştırıp, bisküvi ile verebilirsiniz. Eğer yutamıyorsa boru ile midesine kadar sokmalısınız. Ateş ve kalp krizinden de ölümler oluyor, aspirin şarttır bu durumda ve korkutulmamalıdır. Bir kuşun araba kornasından ürkerek bir anda kalp krizinden öldüğünü gördüm. Özellikle kilolu ve göbekli olan kuşlarda bu risk daha fazladır, aynı insanlardaki gibi. Nasıl ki göbekli erkekler bayanlardan önce ölür, çünkü bayanların basenlerde toplanan yağları erkeklerde göbekte ve kalbe daha yakındır, yağ bağlayan kalp bir anda pes eder. Dikkat etmek lazım kuşlar ne zayıf ne şisman olmalıdır.
Beste: Ayak/kanat kesilmesi/kanaması türündeki yaralanmalarda ilk müdahale/tedavi nasıl olmalıdır ? Açık ve kanayan yaraların mikrop kapmaması için hangi ilaçları kullanmamızı tavsiye edersiniz ?
Vet. Hekim Kanzem: Yaralanmalarda yapılacak ilk müdahale buz koymaktır hem acıyı alır hem de olası ödemi önler. Açık ve kanayan yara varsa önce kanamayı durdurmak gerekir, sargı bezi ile bir süre sıkılarak kanama engellenir, eğer sargı bezi sarılı duracaksa içme suyu ile kirli alan temizlendikten sonra batticon sürüp sargı bezini sarabiliriz. 2-3 saat sonra yumuşatıcı ve hücre yenileyici kremler-merhemler kullanılır. Fito krem, bepanthene, terramycin-lasolin gibi. Mikrop kapmaması için sadece batticon ile temizlenip ardından terramicyn yeterli olur.
Beste: İnsan sağlığında kullanılan ilaçların, evcillerimizin tedavisinden kullanılması konusunda bilgi verebilir misiniz ? Ne derece doğrudur? İlaç dozlarını ayarlayamamak ne gibi problemlere sebep olabilir ?
Vet. Hekim Kanzem: İnsan sağlığında kullanılan ilaçlar, hayvanlarda da kullanılabilir. Daha önce dediğim gibi doz ayarlandıktan sonra kuşun türüne göre her türlü ilacı kullanabiliriz. Vitaminler, antibiotikler, merhemler, ağrı kesiciler. Uyuşturucu maddenin içinde bulunmamasına dikkat edilmelidir. Bazı maddeler hayvanın yapısına göre ağır gelebilir, özellikle kuşlarda veterinere danışılmadan insan ilacı tedavisi uygulanmamalıdır. Dozun fazla olması beyin ölümü, sakat kalma, zehirlenme ve ölüm gibi sonuçlara sebep olabilir.
Beste: Muhabbet kuşlarının cereleri üzerinde bazen katman katman yapılar oluyor, hatta cere üzerinde oluşan kabuk soyulabiliyor ? Bu konuda bilgi verebilir misiniz ? Neden bazı muhabbet kuşlarında bu durum olurken diğerlerinde olmuyor ?
Vet. Hekim Kanzem: Her insan gibi her canlının vücut ve deri yapısı farklıdır. Nasıl ki insanların ırkı, rengi ve derisi farklıysa tüm hayvanlarda da böyledir. İnsanlarda kuru cilt yağlı cilt olurken kuşlarda bu tek tiptir diyemeyiz. Bu genetik olarak da farklılık gösterebilir, cilt kusuru da olabilir, kuruma da olabilir veya uyuz gibi parazit hastalığı da olabilir. Eğer ilerlemiyorsa ve kuşun sağlığını etkilemiyorsa, arada bir vazelin sürerek yumuşatılabilir ve ölü derinin atılmasını sağlayabiliriz.
Beste: Kusan bir muhabbet kuşuna ilk müdahale nasıl olmalıdır ? Zehirlenmeden mi şüphelenmeliyiz ?
Vet. Hekim Kanzem: Daha önceki sorularda bahsetmiştim, zehirlenme, mide iltihabı, üşütme, eş isteme gibi nedenler olabilir. Bir sürü hastalık vardır. Bildiğimiz gibi her hastalığın belirtisi farklı olur. Kusma ve ishal, tıpkı insanlarda olduğu gibi hayvanlarda da baş gösterebilir. Eğer sürekliliğini koruyorsa ve ciddi rahatsızlık verdiyse veterinere danışılarak ilaç tedavisine başlanmalıdır.
Beste: Tümör , yağ bezesi ve kist oluşumları konusunda bilgi verebilir misiniz ? Sebepleri nelerdir ?
Vet. Hekim Kanzem: Kist nedir ? Etrafı membranla (zar) çevrili içi sıvı dolu oluşumlar. Büyüklükleri muhtelif olup vücüdun her tarafında oluşabilir.Yağ bezlerinin büyümesi sonucu deri altında kistler oluşabilir.
Ur nedir ? Hücrelerin aşırı çoğalmasıyla dokularda oluşan ve büyüme eğilimi gösteren yumru. Tümör, vücuttaki tüm doku ve organlarda meydana gelebilir. Tümörler benign (iyi huylu) ve malign (kötü huylu) olabilirler. Malign olan tümörlere kanser denir. Benign tümörler kanser değildirler. Kanserler ilerledikçe başka doku ve organlara yayılırlar; buna metastaz denir. Benign tümörler ise yayılmazlar, sadece oldukları yerde büyüyebilirler.
Yağ bezesi nedir ? Yağ bezesi lipom tamamen yapısal olup bir hata veya kusurunuzdan veya birşey yiyip içtiğinizden dolayı oluşmaz. Bİr yağ hücresinin içinde depoladığı yağ miktarını sınırlayamaması ve aşırı yağ depolaması ile oluşur. Tek tedavisi cerrahi eksizyondur ve ilaç tedavisi yoktur. Lipomların büyümeleri bir yerde durabilir ve büyümeyen küçük lipomların alınmasına gerek yoktur ve bunlar kansere dönüşmez. Cilt altında hızla büyümeyen tüm kitleler hemen herzaman iyi huyludur ve alınmalarına gerek yoktur. Tanıyı kesinleştirmek için yüzeyyel doku ultrasonu yapılabilir.
Kist ve tümör nedenleri, oluşumu -genetik olarak aileden gelebilir. Hormonların aşırı salgılanması dolayısıyla olabilir. Psikolojik çöküntü-üzüntü-krizler. Parazit yumurtasının organlara yerleşereek kist formunu alması. Kistler tümörlerin önceki olusumu diyebiliriz, içi sıvı dolu iyi veya kötü huylu kitlelerdir. İnsanlarda da hayvanlarda da ileri ve kötü safhalarında ölüme neden olabilmektedir. İnsanlarda kitle operasyon ile alınabilmekte ve ilaç tedavisi uygulanabilmektedir ancak küçük hayvanlar için bunu söyleyemeyiz. Kedi köpek ve büyük baş hayvanlarda operasyon yapılabilmekte ve ağır ilaç tedavisine başlanarak kist-tümoru ortadan kaldırabiliriz. Ancak küçük kuşların bünyelerinin ağır ilaçlara aşırı tepki vermesi, serum ve iğne yapıldığı taktirde ölebilmeleri ve bünye zayıflığından dolayı narkoz verilememesi durumundan operasyon yapılması çok risklidir. Fakültede (ist üni avcılar kampüsünde) tanıdığm bir prof. Var, onun yaptığı bir kaç operasyon başarılı geçmişti, ancak hiç bir küçük kuşta operasyon sonrası yaşayacağını garanti edemeyiz. Öncelikle urun kötü-iyi huylu olduğunu tahlillerle anlamak gerekmektedir, bazı urlar sadece yağ bezesi veya iltihap dolu olduğundan antibiyotik tedavisi ile geçebilmektedir ancak her antibiyotik her kitleye cevap vermez. Eğer kanser şeklinde ise kısa zaman içinde kuşu kaybedebiliriz, eğer iyi huylu ise yıllarca yaşayabilir. Genellikle ileri yaşlarda ve kilolu kuşlarda görülür, tüyleri o bölgede azalır ve halsiz görünmeye başlar, uçamaz. Bu durumda öncelikle bir hekime götürmeli ve tahlil yaptırmalısınız.
Bu röportaj 2008 yılında, değerli arkadaşımız Beste tarafından yapılmıştır. Oldukça önemli sorunlara cevap veren, önemli bir röportaj. Mutlaka okuyun.
Beste: Özellikle kanarya üreticileri kuşları için belirli aralıklarla hastalıklara karşı koruyucu olacağını düşünerek antibiyotik kullanıyorlar. Hasta olmadıkları halde ilaç kullanarak kuşların bağışıklık sistemi güçlendirilebilir mi ? Bu uygulama faydalı mıdır ? Zararlı mıdır ? Bilgi verebilir misiniz ?
Vet. Hekim Kanzem: Hayvanlarda hasta olmadıkları halde ilaç kullanılmasına karşıyım, hayvanları da aynı şekilde insanlar gibi düşünmek gerekir, onların da kalbi, akciğerleri, damarları var. Sadece daha küçük bir yapıya ve daha dayanıksız bir bünyeye sahiplerdir. Hayvanların cinsine ve boyutuna göre elbette değişir ancak hiç bir canlıya hasta olmadan korumak amaçlı antibiyotik verilmemelidir. Nedenine gelince, antibiyotik hem yararlı hem de zararlı organizmaları öldürür, bununla birlikte bağırsaklar bozulur, iştah azalır, halsizlik ve cansızlık boy gösterir. Bir canlıya hasta olmadığı sürece verilen antibiyotik onun bağışıklık kazanmasından çok bağışıklığının azalmasına neden olur. Vücutta bulunan kötü organizmalar aktif olmasa bile iyiler de öleceğinden vücudun toparlanması esnasında canlının bedenine giren en ufak organizma onu hasta yapabilir çünkü iyi organizmalar antibiyotikler tarafından öldürülmüştür ve bu şekilde kötüler bağışıklık kazanır. Aşıyı tavsiye ederiz çünkü aşı zaten kötü ve ölü organizmaları vücuda verir, iyi organizmalar onları yiyerek güçlenir ve o mikroba karşı bağışıklık kazandırır.Vitamin takviyesi dışında ve sağlıklı yiyecekler dışında hasta olmadan ilaç verilmemeli.
Beste: İlaç tedavisinden sonra ne yapmalıyız ? Probiyotikli gıdaların (örneğin probiyotikli yoğurt) kuşlara verilmesi konusunda bize bilgi verebilir misiniz ? Kullanılması ve kullanılmaması durumları arasındaki fark nedir ?
Vet. Hekim Kanzem: İlaç tedavisinden sonra öncelikle bol vitamin takviyesi yapılmalıdır, kaldı ki ben antibiyotiklerle vitamin de mutlaka veririm hastalarıma ama bazı evcil hayvan mağazalarında satılan ilaçlarda bulunmadığından ek olarak vitamin tedavisi de uygulanmalıdır. Hastalıktan sonra kuş oldukça bitkin düşmüş, zayıflamış ve halsiz olacaktır. Bağırsaklarında bulunan iyi dediğim organizmalar ölmüş olacağından vücudu dirençsiz kalabilir. Bu süreç içinde antibiyotik tedavisi bitse bile etkisi 10 gün devam edecektir, yani kötü bakterilere karsı ilaç onu koruyacaktır ama ek olarak vitamin şart. Probiyotik yoğurt olabilir ama içinde yağ bulunduğu için ve sütten yapıldığı için kuşlarda sindirim problemine neden olduğundan fazla verilmesini tavsiye etmem. Az miktarda ayran şeklinde sularına karıştırabilirsiniz.
Beste: Özellikle ağır hasta olan muhabbet kuşlarında ilaçların kullanım süreleri ve kullanım dozları ne olmalıdır ?
Vet. Hekim Kanzem: Öncelikle ilaç kullanım süresi maksimum 1 hafta 10 gün olmalıdır. Bir haftadan sonra ilaç da kuşu mahvetmeye başlar, zaten 1 hafta içinde değişme göstermiyorsa durumu oldukça kötü veya ilaç tedavisine cevap vermiyor demektir. Dozaj için de, ben hayvanın kg.ına göre hesaplıyorum. Mesela insanlarda kullandığımız antibiyotikler, 500 mg diyelim ve bir insan 50 kg. bu kişi için uygunsa, en fazla 20 gr olan muhabbet kuşu için 0.2 mg yani kırmızı mercimek tanesi büyüklüğünde olmalıdır. Kedilerin 5 kg olduğunu düşünürsek 50 mg da onlar için uygundur.
Beste: Hastalık durumlarında ilk müdahale nasıl olmalıdır ?
Vet. Hekim Kanzem: Hastalığın nedenini, nasıl etki ettiğini ve sonucunun ne olduğunu anlamak en önemli şeydir. Yani ilk bakışta bilgili bir hayvansever sebep-sonuç ilişkisini kurabilir. Böylece tedavide uygulanacak ilk aşamayı bilir. Mesela kuş aniden kusmaya başladı ve titriyor. Belirtiler bunlar, nedenler ne olabilir, kusma mide iltihabı, üşütme, zehirlenme, eş isteme,bulaşıcı virüs gibi nedenlerden olduğunu bilen kişi, nedeni ne ise ona göre hareket etmelidir. Tabi çoğu için en önemli şeyin veteriner hekime danışılması gerektiği bilinmelidir ama o anda ulaşmak mümkün değilse, uzaksa, kapalıysa duruma göre acil bir tedavi uygulanmalıdır. Ateş-kusma-ishal:antibiotik-vitamin, ağrı kesici ,
Yaralanma: mikrop öldürücü antiseptik ve antibakteriyel merhem ,
Çarpma-düşme: ödem oluşabilir hareket ettirilmeden buz koyulmalı ve lasonil gibi merhemler sürülmelidir.
Beste: Çok fazla kaşınan kuşlara ilk müdahale nasıl olmalıdır ? Parazit spreyleri konusunda bilgi verebilir misiniz ? Örneğin yuvalıktaki yavru kuşlara sıkılması doğru mudur ?
Vet. Hekim Kanzem: Kaşınan kuşların öncelikle neden kaşındığını anlamak şarttır. Kuşu elimize alıp iyice incelemeliyiz, kanat altlarında kırmızı-siyah bit vs var mı, gaga ve ayakları kuru mu, derisi pul mu dökülüyor, yeni tüy mü çıkarıyor mu? Eğer cevap bit gibi küçük organizmalar ise, kuşun kanını gece emer ve zayıflatır, ölümüne bile neden olabilir. Gece karanlık yerde bırakın, üstüne beyaz örtü örtün kafesin, yarım saat sonra ışığı açın kuşunuz kaşınmaya başlar ve beyaz örtüde canlıları görürsünüz. Kuşunuz iyice agresifleşir. Yapacağınız ilk şey, kusu ayrı bir yere alın, kafesi kaynar su ve ile yıkayın, ardından çamasır suyu ile süngerle silin ve tekrar sabunlayın. Çamasır suyunun kokusu gidene kadar durulayın. Kuşunuzu alın, kanat altları ve kuyruk ardına tozu sürün, ( benim sana verdiğim opigal 5, olabilir, ama kuşlar için bolfoyu sakın kullanma), tozu kafesin köşelerine, tüneklere sürün yemlerine ve suyuna gelmesin. Vilmectin-ivermectin adlı ilaçlardan birini alıp, sadece 1 damla hatta 1 damladan da küçük,kuşun ensesinde bir nokta var, kanatlarının birleştiği yerde oraya damlatın. Eğer dozu kaçırırsan zehirlenir ve ölür. Çok dikkat et, 1 günde kurtulursun bitlerden. Spreyleri tavsiye etmiyorum, solunum yoluna ve gözlere yan etkisi var. Astıma neden olabilir ve geçici körlük, göz akıntısı yapabilir.
Beste: İshal tedavisi nasıl olmalıdır? İshalin farklı sebepleri olabiliyor. Dışkı tahlili ishal hastalığında yapılmalı mıdır ? Tüm ishal türleri için genel bir tedavi, tek bir ilaç kullanılabilir mi ?
Vet. Hekim Kanzem: İshal tedavisi için tek bir ilaç elbette var diyemem ama günümüz Türkiye'si ne yazık ki diğer ülkelere nazaran daha geri kaldığı için ve kuşlardan anlayan veterinerler çok nadir olduğundan tek bir ilaç veriyorlar. Hatta petshoplarda satılan ishal ilaçları beni güldürüyor diyebilirim. İshallerin farklı nedenleri olsa da geçici ishal dışında diğerleri için antibiyotik kullanılmalı özellikle kuşlarda. Geçici ishal çok su içmesinden, meyve yemesinden veya aç kalmasından olabilir, 1 gün içinde geçer ama halsizleştiren ishaller için antibiyotik tedavisi şarttır. Kuslar çok narin olduklarından hastalığa dayanamazlar. Daha önce de dediğim gibi, antibiotik + vitamin + asprin tavsiye ediyorum. Antibiyotik çok ağır olmamak suretiyle genel olabilir, asprinin dörtte biri kullanılmalıdır, antibiyotiğin de mercimek kadarı tabii. Vitamin de bebek şurup vitamininden, sadece 1-2 damla damlatılarak ağzına veya suluğuna konularak her gün değiştirilmelidir. Dışkı tahlili kedi köpeklerde rahat olur ama kuşlarda kuruduğundan zor olabiliyor, ilgilenen bilgili laboratuvarlar çalışmalı, veterinerlere sonuçları verilmelidir.
Beste: Mantar tedavisi konusunda bize bilgi verebilir misiniz ? Tedavi süresi ne kadar olmalıdır ? Vazelin, viks gibi ilaçlar %100 başarı sağlar mı ?
Vet. Hekim Kanzem: Mantar diye bahsettiğimiz şey aslında halk dilinde mantardır, aslında parazitlerden oluşan bir hastalıktır. Deriyi ve gagayı oyarak yaşarlar büyürler ürerler. Gliserin, parafin gibi yoğun ve kalıcı sıvılar bu organizmaları boğarak öldürür, benim uyguladığım şey, gliserin, limon ve hayvan uyuzları için bulunan bir ilacın 1-2 damlasıdır. Her gün 2 kere uygulanmalıdır, sonuç alınamazsa hayvandan kuru bölge kesilerek alınır ve tahlile götürülür. Eğer farklı tür bir organizma ise ayrı tedavi uygulanır. Vazelin bölgeyi yumuşatır ve boğar ama uzun süre kullanmak gerekir. İnsan ilaçları, mantar hastalığı olmadığı için işe yaramaz aksine hayvan yutarsa zehirleyebilir.
Beste: Sürekli uyuyuyan, yem yemeyen, ağır hasta olan muhabbet kuşlarını kurtarmak çoğu zaman mümkün olmuyor. Kuşlar hastalık sebebiyle yem yiyemez hale geliyor ve gittikçe zayıflıyorlar. Bu durumdaki kuşlara müdahale/ilaç tedavisi nasıl olmalıdır ? Bu durumdaki kuşların elle beslenmesi gerekir mi ? Bilgi verebilir misiniz ?
Vet. Hekim Kanzem: Öncelikle böyle kuşlara ne yazık ki iğne, serum yapamayız, bünyeleri anında biter, ani ölümlerine sebep oluruz, küçük kuşlardan bahsediyorum, ağızdan antibiyotik + vitamin tedavisi uygulanmalıdır, sıcak yerde tutulmalı kesinlikle hava akımı olmamalıdır. Kafesi örtü ile örtebilirsiniz. Enjektör yardımı ile yemleri ezip verebilir, ekmeği sıvılaştırıp, bisküvi ile verebilirsiniz. Eğer yutamıyorsa boru ile midesine kadar sokmalısınız. Ateş ve kalp krizinden de ölümler oluyor, aspirin şarttır bu durumda ve korkutulmamalıdır. Bir kuşun araba kornasından ürkerek bir anda kalp krizinden öldüğünü gördüm. Özellikle kilolu ve göbekli olan kuşlarda bu risk daha fazladır, aynı insanlardaki gibi. Nasıl ki göbekli erkekler bayanlardan önce ölür, çünkü bayanların basenlerde toplanan yağları erkeklerde göbekte ve kalbe daha yakındır, yağ bağlayan kalp bir anda pes eder. Dikkat etmek lazım kuşlar ne zayıf ne şisman olmalıdır.
Beste: Ayak/kanat kesilmesi/kanaması türündeki yaralanmalarda ilk müdahale/tedavi nasıl olmalıdır ? Açık ve kanayan yaraların mikrop kapmaması için hangi ilaçları kullanmamızı tavsiye edersiniz ?
Vet. Hekim Kanzem: Yaralanmalarda yapılacak ilk müdahale buz koymaktır hem acıyı alır hem de olası ödemi önler. Açık ve kanayan yara varsa önce kanamayı durdurmak gerekir, sargı bezi ile bir süre sıkılarak kanama engellenir, eğer sargı bezi sarılı duracaksa içme suyu ile kirli alan temizlendikten sonra batticon sürüp sargı bezini sarabiliriz. 2-3 saat sonra yumuşatıcı ve hücre yenileyici kremler-merhemler kullanılır. Fito krem, bepanthene, terramycin-lasolin gibi. Mikrop kapmaması için sadece batticon ile temizlenip ardından terramicyn yeterli olur.
Beste: İnsan sağlığında kullanılan ilaçların, evcillerimizin tedavisinden kullanılması konusunda bilgi verebilir misiniz ? Ne derece doğrudur? İlaç dozlarını ayarlayamamak ne gibi problemlere sebep olabilir ?
Vet. Hekim Kanzem: İnsan sağlığında kullanılan ilaçlar, hayvanlarda da kullanılabilir. Daha önce dediğim gibi doz ayarlandıktan sonra kuşun türüne göre her türlü ilacı kullanabiliriz. Vitaminler, antibiotikler, merhemler, ağrı kesiciler. Uyuşturucu maddenin içinde bulunmamasına dikkat edilmelidir. Bazı maddeler hayvanın yapısına göre ağır gelebilir, özellikle kuşlarda veterinere danışılmadan insan ilacı tedavisi uygulanmamalıdır. Dozun fazla olması beyin ölümü, sakat kalma, zehirlenme ve ölüm gibi sonuçlara sebep olabilir.
Beste: Muhabbet kuşlarının cereleri üzerinde bazen katman katman yapılar oluyor, hatta cere üzerinde oluşan kabuk soyulabiliyor ? Bu konuda bilgi verebilir misiniz ? Neden bazı muhabbet kuşlarında bu durum olurken diğerlerinde olmuyor ?
Vet. Hekim Kanzem: Her insan gibi her canlının vücut ve deri yapısı farklıdır. Nasıl ki insanların ırkı, rengi ve derisi farklıysa tüm hayvanlarda da böyledir. İnsanlarda kuru cilt yağlı cilt olurken kuşlarda bu tek tiptir diyemeyiz. Bu genetik olarak da farklılık gösterebilir, cilt kusuru da olabilir, kuruma da olabilir veya uyuz gibi parazit hastalığı da olabilir. Eğer ilerlemiyorsa ve kuşun sağlığını etkilemiyorsa, arada bir vazelin sürerek yumuşatılabilir ve ölü derinin atılmasını sağlayabiliriz.
Beste: Kusan bir muhabbet kuşuna ilk müdahale nasıl olmalıdır ? Zehirlenmeden mi şüphelenmeliyiz ?
Vet. Hekim Kanzem: Daha önceki sorularda bahsetmiştim, zehirlenme, mide iltihabı, üşütme, eş isteme gibi nedenler olabilir. Bir sürü hastalık vardır. Bildiğimiz gibi her hastalığın belirtisi farklı olur. Kusma ve ishal, tıpkı insanlarda olduğu gibi hayvanlarda da baş gösterebilir. Eğer sürekliliğini koruyorsa ve ciddi rahatsızlık verdiyse veterinere danışılarak ilaç tedavisine başlanmalıdır.
Beste: Tümör , yağ bezesi ve kist oluşumları konusunda bilgi verebilir misiniz ? Sebepleri nelerdir ?
Vet. Hekim Kanzem: Kist nedir ? Etrafı membranla (zar) çevrili içi sıvı dolu oluşumlar. Büyüklükleri muhtelif olup vücüdun her tarafında oluşabilir.Yağ bezlerinin büyümesi sonucu deri altında kistler oluşabilir.
Ur nedir ? Hücrelerin aşırı çoğalmasıyla dokularda oluşan ve büyüme eğilimi gösteren yumru. Tümör, vücuttaki tüm doku ve organlarda meydana gelebilir. Tümörler benign (iyi huylu) ve malign (kötü huylu) olabilirler. Malign olan tümörlere kanser denir. Benign tümörler kanser değildirler. Kanserler ilerledikçe başka doku ve organlara yayılırlar; buna metastaz denir. Benign tümörler ise yayılmazlar, sadece oldukları yerde büyüyebilirler.
Yağ bezesi nedir ? Yağ bezesi lipom tamamen yapısal olup bir hata veya kusurunuzdan veya birşey yiyip içtiğinizden dolayı oluşmaz. Bİr yağ hücresinin içinde depoladığı yağ miktarını sınırlayamaması ve aşırı yağ depolaması ile oluşur. Tek tedavisi cerrahi eksizyondur ve ilaç tedavisi yoktur. Lipomların büyümeleri bir yerde durabilir ve büyümeyen küçük lipomların alınmasına gerek yoktur ve bunlar kansere dönüşmez. Cilt altında hızla büyümeyen tüm kitleler hemen herzaman iyi huyludur ve alınmalarına gerek yoktur. Tanıyı kesinleştirmek için yüzeyyel doku ultrasonu yapılabilir.
Kist ve tümör nedenleri, oluşumu -genetik olarak aileden gelebilir. Hormonların aşırı salgılanması dolayısıyla olabilir. Psikolojik çöküntü-üzüntü-krizler. Parazit yumurtasının organlara yerleşereek kist formunu alması. Kistler tümörlerin önceki olusumu diyebiliriz, içi sıvı dolu iyi veya kötü huylu kitlelerdir. İnsanlarda da hayvanlarda da ileri ve kötü safhalarında ölüme neden olabilmektedir. İnsanlarda kitle operasyon ile alınabilmekte ve ilaç tedavisi uygulanabilmektedir ancak küçük hayvanlar için bunu söyleyemeyiz. Kedi köpek ve büyük baş hayvanlarda operasyon yapılabilmekte ve ağır ilaç tedavisine başlanarak kist-tümoru ortadan kaldırabiliriz. Ancak küçük kuşların bünyelerinin ağır ilaçlara aşırı tepki vermesi, serum ve iğne yapıldığı taktirde ölebilmeleri ve bünye zayıflığından dolayı narkoz verilememesi durumundan operasyon yapılması çok risklidir. Fakültede (ist üni avcılar kampüsünde) tanıdığm bir prof. Var, onun yaptığı bir kaç operasyon başarılı geçmişti, ancak hiç bir küçük kuşta operasyon sonrası yaşayacağını garanti edemeyiz. Öncelikle urun kötü-iyi huylu olduğunu tahlillerle anlamak gerekmektedir, bazı urlar sadece yağ bezesi veya iltihap dolu olduğundan antibiyotik tedavisi ile geçebilmektedir ancak her antibiyotik her kitleye cevap vermez. Eğer kanser şeklinde ise kısa zaman içinde kuşu kaybedebiliriz, eğer iyi huylu ise yıllarca yaşayabilir. Genellikle ileri yaşlarda ve kilolu kuşlarda görülür, tüyleri o bölgede azalır ve halsiz görünmeye başlar, uçamaz. Bu durumda öncelikle bir hekime götürmeli ve tahlil yaptırmalısınız.