Atilla Algansoy
Veteran
Merhaba arkadaşlar.
Tavşan, tavuk, kaz, ördek, sığır, domuz, kedi, köpek, ve tabi ki kafes kuşlarında çok görülen, tedavisi basit olmasına rağmen yanlış teşhis ve dolayısı ile yanlış ilaç uygulamaları yüzünden birçok hayvan kaybına sebep olan ''Koksidiyoz'' hastalığının teşhisi ve tedavisi ile ilgili bilgi vermek istiyorum.
Kanatlılarda Koksidiyoz;
Koksidiyoz, kendisini bir canlının bağırsak duvarına bağlayan tek hücreli bir parazit olan Eimeria cinsi parazitin sebep olduğu yaygın ve bazen ölümcül bir bağırsak hastalığıdır. Bu parazit istilası, bağırsak yoluna zarar vererek, canlının hayatta kalması için hayati önem taşıyan besinleri emmesini engeller.
Koksidiyoz, bir kuşun dışkısından geçen bir mikroskobik yumurta ile başlar ve çevredeki koşullar hayatta kalmasını destekleyene kadar bulaşıcı (sporlu) hale gelmez.
Sporlama genellikle birkaç gün boyunca mevcut olan ıslak, nemli koşullarda meydana gelir. Yemliklerin ve sulukların etrafındaki alanlar, özellikle bu alanlar uygun şekilde temizlenmez ve bakımı yapılmaz ise, bu parazitler için uygun ortam sağlanmış demektir..
Sporlamadan sonra ookist yeme, içme veya gaga ile temas yolu ile alınır. Midede mide asidi ookisti çevreleyen sert, koruyucu tabakayı parçalamaya başlar. Ookist daha sonra yumurtadan çıkar ve kuşun ince bağırsağının hücre zarını istila eder. Ookist birkaç yaşam evresinden geçer ve hızla çoğalır, çoğalmaya devam ederken bağırsak hücrelerini parçalar.
Bütün kuşlar koksidiyoz organizmasının çeşitli şuşlarının taşıyıcılarıdır, ancak hepsi hastalığa yakalanmaz.
(Şuş;Bir bakteri veya virüsün farklı alttürlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan gruplarına ¨Suş¨ denir)
Koksidiyoz, bu parazitlerin yumurtalarının (ookistlerinin) farkında olmadan kafes ortamına taşınmasıyla da yayılabilir.
Genç kuşlar doğal bir bağışıklık geliştirmek için zamanları olmadığı için hastalığa en duyarlı olanlardır. Bununla birlikte, yetişkin kuşlarda da hastalık bulaşabilir ve dışkıları yoluyla sürünün diğer üyelerine bulaştırabilir.
Koksidiyoza neden olan bazı Eimeria pazazitleri;
Eimeria acervulina,Eimeria brunetti,Eimeria maxima,Eimeria mitis,Eimeria necatrix,Eimeria praecox,Eimeria tenella,Eimeria stiedae,Eimeria meleagridis,Eimeria bovis,Eimeria zurnii,Eimeria ahsata
Belirtiler;
Hastalığı Önlemek için
TEDAVİ;
Tedavide başlıca 3 etken maddeyi içeren ilaçlar kullanılıyor;
Tavuk,hindi gibi kanatlı yetiştiricileri bu iki grup ilacı koksidiyozu tam anlamı ile bitirmek değil, azaltmak ve yoğunluğunu baskılamak için kullanıyorlar, çünkü bu 2 grup ilaç vücuttan kısa sürede atıldığı için hayvanları kesime götürme süreleri çok kısalıyor.Yani Amprolyumû tercih etmenin üreticiler tarafından zamandan dolayı ticari bir yönü var.
Toltrazuril içeren ilaçlar ise dokularda diğer iki grup ilaçtan daha uzun süre kaldığı için tavuk-hindi kesime gönderilemiyor, 21 gün bekletiliyor bu da işletmeye ticari zarar demek.
Bu sebeple kanatlı üreticileri ve tavşan üreticileri eğer kümeste hastalık çok yayılmamış, ilerlememiş ise Toltrazuril tercih etmiyor daha çok Amprolyumu kullanıyorlar, çünkü dediğim gibi Amprolyum 1 günde vücuttan atılıyor ve hayvan kesime gönderilebiliyor.
Bundan dolayı Amprolyum'u tavuklara civcivlik döneminden itibaren düşük dozajlarda uzun süreli veriyorlar.
Hani ''yediğimiz tavuklar sağlıksız, ilaçla büyütülüyor'' denir ya, uzun süreli periyodlar ile tavuk belli bir gramaja gelene kadar Amprolyum veriliyor, sebebi bu.
Burada Amprolyum avantajlı gözükse de Koksidyoz'a yol açan organizmanın belli bir safhasına kadar büyümüş olanlara etki ediyor ve çoğalmasını engelliyor.
Toltrazuril içeren ilaçlar ise Koksidiyozun her safhasındaki organzimayı hücrenin içine girerek (intraselüler) öldürüyor, bu sebeple kesin çözüm sağlıyor. Diğer iki grup ise hücre duvarını aşamıyor ve hücre içine nüfus edemiyor.
Toltrazuril içeren ilaçların yan etkilerine gelecek olursak; yan etkisi yok 4.sınıf (tehlikesiz ilaç) seviyesinde.
Kuşun alması gereken dozajın 10 katında bile zehirleyici- öldürücü olmadığını hem yerli hem üreticiler hem de yabancı ilaç üreticileri (Bayer-Baycox) belirtmiş.
Koksidiyoz tedavisi aşamaları (benim uygulamam);
1)Kullanacağımız malzemeler;
Baycox,Netcox,Coxmed vb %2.5 Toltrazuril madde içeren ilaçlar.(marka önemli değil, ilacın son kullanma tarihine dikkat etmek gerekiyor)
3)İlaçlama takvimi;
Koksidiyoz zamanında teşhis edilip doğru ilaç ve doğru teknikle kolay tedavi edilebilir bir hastalıktır, zamanında teşhis edilmez ise yüksek oranda öldürücüdür.
Not:
Tavşan, tavuk, kaz, ördek, sığır, domuz, kedi, köpek, ve tabi ki kafes kuşlarında çok görülen, tedavisi basit olmasına rağmen yanlış teşhis ve dolayısı ile yanlış ilaç uygulamaları yüzünden birçok hayvan kaybına sebep olan ''Koksidiyoz'' hastalığının teşhisi ve tedavisi ile ilgili bilgi vermek istiyorum.
Kanatlılarda Koksidiyoz;
Koksidiyoz, kendisini bir canlının bağırsak duvarına bağlayan tek hücreli bir parazit olan Eimeria cinsi parazitin sebep olduğu yaygın ve bazen ölümcül bir bağırsak hastalığıdır. Bu parazit istilası, bağırsak yoluna zarar vererek, canlının hayatta kalması için hayati önem taşıyan besinleri emmesini engeller.
Koksidiyoz, bir kuşun dışkısından geçen bir mikroskobik yumurta ile başlar ve çevredeki koşullar hayatta kalmasını destekleyene kadar bulaşıcı (sporlu) hale gelmez.
Sporlama genellikle birkaç gün boyunca mevcut olan ıslak, nemli koşullarda meydana gelir. Yemliklerin ve sulukların etrafındaki alanlar, özellikle bu alanlar uygun şekilde temizlenmez ve bakımı yapılmaz ise, bu parazitler için uygun ortam sağlanmış demektir..
Sporlamadan sonra ookist yeme, içme veya gaga ile temas yolu ile alınır. Midede mide asidi ookisti çevreleyen sert, koruyucu tabakayı parçalamaya başlar. Ookist daha sonra yumurtadan çıkar ve kuşun ince bağırsağının hücre zarını istila eder. Ookist birkaç yaşam evresinden geçer ve hızla çoğalır, çoğalmaya devam ederken bağırsak hücrelerini parçalar.
Bütün kuşlar koksidiyoz organizmasının çeşitli şuşlarının taşıyıcılarıdır, ancak hepsi hastalığa yakalanmaz.
(Şuş;Bir bakteri veya virüsün farklı alttürlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan gruplarına ¨Suş¨ denir)
Koksidiyoz, bu parazitlerin yumurtalarının (ookistlerinin) farkında olmadan kafes ortamına taşınmasıyla da yayılabilir.
Genç kuşlar doğal bir bağışıklık geliştirmek için zamanları olmadığı için hastalığa en duyarlı olanlardır. Bununla birlikte, yetişkin kuşlarda da hastalık bulaşabilir ve dışkıları yoluyla sürünün diğer üyelerine bulaştırabilir.
Koksidiyoza neden olan bazı Eimeria pazazitleri;
Eimeria acervulina,Eimeria brunetti,Eimeria maxima,Eimeria mitis,Eimeria necatrix,Eimeria praecox,Eimeria tenella,Eimeria stiedae,Eimeria meleagridis,Eimeria bovis,Eimeria zurnii,Eimeria ahsata
Belirtiler;
Koksidiyoz, 4 ila 8 günlük bir kuluçka süresi ile hızla gelişir. Semptomlar yavaş yavaş gelişebilir veya aniden ortaya çıkabilir. Koksidiyoz hastalığına yakalanmış bir kuşun bir gün iyi görünmesi ve ertesi gün çok hasta olması ve hatta ölmesi şaşırtıcı değildir.
Hastalığın en sık görülen semptomu kuş dışkılarında kan veya mukustur. Bununla birlikte, kırmızımsı kuş dışkıları her zaman koksidiyozun bir göstergesi değildir. Dışkıların enfekte bir kuşa işaret edip etmediğini bilmenin en kesin yolu, dışkıları bir laboratuvar tarafından test ettirmektir.
Koksidiyoz'un diğer belirtileri şunlardır;
Hastalığın en sık görülen semptomu kuş dışkılarında kan veya mukustur. Bununla birlikte, kırmızımsı kuş dışkıları her zaman koksidiyozun bir göstergesi değildir. Dışkıların enfekte bir kuşa işaret edip etmediğini bilmenin en kesin yolu, dışkıları bir laboratuvar tarafından test ettirmektir.
Koksidiyoz'un diğer belirtileri şunlardır;
- İshal
- Kafes zemininde bulunan kan veya koyu, mukuslu, kanlı dışkı
- Zayıflık ve ilgisizlik
- İçe kapanık, depresif ruh hali
- Göz kapaklarının yavaş kapanıp açılması
- Azalmış yiyecek veya su tüketimi
- Kabarık tüyler
- Kilo kaybı (Yetişkin kuşlarda)
- Yavaşlamış büyüme oranı (genç kuşlarda)
- Tüm kuşlar aynı belirtileri göstermez ve bu semptomların tümü Koksidiyoz'dan etkilenen kuşlarda mevcut olmayabilir.
- Bu belirtileri gösteren her kuş Koksidiyoz değildir. Dikkat edeceğimiz en önemli belirti dışkıda mukus ve kan görmektir ki bu durum koksidiyozun yeni başlamış olduğunun değil, belli bir süreden beri devam edip ilerlemiş olduğunun göstergesidir. Dışkıda mukuslu ve kanlı bir tablo var ise vakit kaybetmeden ilaca başlamak gereklidir çünkü bu aşamadan sonra zaman kuş için hayati bir noktaya gelmiştir.
- Bu safhada olsa bile doğru ilaç tedavisi ile çok yüksek oranda başarı sağlanır.
- Bundan dolayıdır ki ecza dolabınızda 1 tane Toltrazuril içeren ilaç her zaman bulunmalıdır.
Hastalığı Önlemek için
- Kafes ve kafes ekipmanlarının günlük olarak temizliği
- Kafes ve kafes ekipmanlarının kuru tutulması
- Temiz, tozsuz yem kullanılması
- Temiz su kullanılması
- Ortamın düzenli bir şekilde havalandırılması
- Başka kuşlar ile temastan kaçınılması
- Düzenli probiyotik kullanımı
- Ve yeni gelen kuşu karantinaya alma Koksidiyozdan korunma hususunda en etkili yöntemlerdir.
TEDAVİ;
Tedavide başlıca 3 etken maddeyi içeren ilaçlar kullanılıyor;
1)Amprolyum içeren ilaçlar
2)Sulfanamid grubu ilaçlar
3)Toltrazuril içeren ilaçlar
Amprolyum maddesi veya Sulphamezathin gibi Sulfanamid grubu ilaçlar hafif seyreden koksidiyozu baskılasa bile tam anlamı ile bitiremiyor.Tavuk,hindi gibi kanatlı yetiştiricileri bu iki grup ilacı koksidiyozu tam anlamı ile bitirmek değil, azaltmak ve yoğunluğunu baskılamak için kullanıyorlar, çünkü bu 2 grup ilaç vücuttan kısa sürede atıldığı için hayvanları kesime götürme süreleri çok kısalıyor.Yani Amprolyumû tercih etmenin üreticiler tarafından zamandan dolayı ticari bir yönü var.
Toltrazuril içeren ilaçlar ise dokularda diğer iki grup ilaçtan daha uzun süre kaldığı için tavuk-hindi kesime gönderilemiyor, 21 gün bekletiliyor bu da işletmeye ticari zarar demek.
Bu sebeple kanatlı üreticileri ve tavşan üreticileri eğer kümeste hastalık çok yayılmamış, ilerlememiş ise Toltrazuril tercih etmiyor daha çok Amprolyumu kullanıyorlar, çünkü dediğim gibi Amprolyum 1 günde vücuttan atılıyor ve hayvan kesime gönderilebiliyor.
Bundan dolayı Amprolyum'u tavuklara civcivlik döneminden itibaren düşük dozajlarda uzun süreli veriyorlar.
Hani ''yediğimiz tavuklar sağlıksız, ilaçla büyütülüyor'' denir ya, uzun süreli periyodlar ile tavuk belli bir gramaja gelene kadar Amprolyum veriliyor, sebebi bu.
Burada Amprolyum avantajlı gözükse de Koksidyoz'a yol açan organizmanın belli bir safhasına kadar büyümüş olanlara etki ediyor ve çoğalmasını engelliyor.
Toltrazuril içeren ilaçlar ise Koksidiyozun her safhasındaki organzimayı hücrenin içine girerek (intraselüler) öldürüyor, bu sebeple kesin çözüm sağlıyor. Diğer iki grup ise hücre duvarını aşamıyor ve hücre içine nüfus edemiyor.
Toltrazuril içeren ilaçların yan etkilerine gelecek olursak; yan etkisi yok 4.sınıf (tehlikesiz ilaç) seviyesinde.
Kuşun alması gereken dozajın 10 katında bile zehirleyici- öldürücü olmadığını hem yerli hem üreticiler hem de yabancı ilaç üreticileri (Bayer-Baycox) belirtmiş.
Koksidiyoz tedavisi aşamaları (benim uygulamam);
1)Kullanacağımız malzemeler;
-40 cc suluk (tercihen 2 adet)
-Damlalık
-İlaç
2)Kullanacağımız ilaçlar;Baycox,Netcox,Coxmed vb %2.5 Toltrazuril madde içeren ilaçlar.(marka önemli değil, ilacın son kullanma tarihine dikkat etmek gerekiyor)
3)İlaçlama takvimi;
1.Gün:40 cc suya damlalıkla 4 damla ilaç
2.Gün:40 cc suya damlalıkla 4 damla ilaç
3.Gün;40 cc suya damlalıkla 4 damla ilaç (Dışkı 2 günde tamamen düzelmiş ise toplamda 2 gün+1gün ilaçlı su yeterlidir)
4.Gün:Sadece temiz su
5.Gün: 40 cc suya damlalıkla 4 damla ilaç
6.Gün:Sadece temiz su
7.Gün:Sadece temiz su
8.Gün: Probiyotik (İçeriğinde temel vitaminler de bulunduğu için be Entrobac tercih diyorum)
9.Gün: Probiyotik
10.Gün: Probiyotik
11.Gün: Multivitamin
12: Gün:Multivitamin
4)Dikkat edilmesi gereken uygulama detayları:-İlaçlı suyu verdikten 12 saat sonra eski ilaçlı suyu döküp, tekrar aynı şekilde yeni sulukta aynı dozajda ilaçlı su vereceğiz.
(ör:sabah 07.00'da ilk ilacı verirsek ondan 12 saat sonra temiz-temizlenmiş suluğa yine 40 cc su koyup tekrar 4 damla vereceğiz).
-İlacı kullandığımız süre içerisinde sadece yem ve ilaçlı su vereceğiz
-Tedavi süresince mama veya başka bir şey kesinlikle vermeyeceğiz
-Kafeste 2 veya daha fazla kuş varsa diğer kuşu başka kafese almadan (ör:salma kafes)tedaviyi belirti göstermese bile tüm kuşlara yapmalıyız, çünkü belirti göstermeyen kuş bir süre sonra muhtemelen hastalanabilir.
Not:Bu seçenek koksidiyoz teşhisinin kesin olduğu durumlarda geçerlidir.
Ayrıca;
Tedavi bittikten 2 gün sonra 7 gün boyunca günde 1 defa A21 veya muadili kaliteli bir yavru besleme maması ile kursağa el besleme şırıngası ve el besleme aparatı yardımı ile el beslemesi yapılırsa;
- Mamanın içinde bulunan vitamin, mineral, proteinler ve probiyotikleri bağırsaktan vücudun emmesini sağlanarak ishal olduğu dönemde kaybettiği besinleri yerine koyarız.
- Bağırsak duvarında koksidiyozun açtığı yaraları tamir edebiliriz.
- Ve bağırsak florasına yararlı bakteri yeniden bağırsağa yükleyebiliriz.
Koksidiyoz zamanında teşhis edilip doğru ilaç ve doğru teknikle kolay tedavi edilebilir bir hastalıktır, zamanında teşhis edilmez ise yüksek oranda öldürücüdür.
Not:
- Ben veteriner hekim değilim.
- En iyi tedaviyi elbette ki kanatlı hayvanlar hastalıkları konusunda ''gerçekten'' uzman veteriner hekimler bilir.
- Bu uygulamalar ''kanatlı hayvanlar hastalıkları konusunda uzman'' veteriner hekimlere ulaşmada zorluk yaşayan kuş sahipleri için derlenmiştir.
- Bu yazıyı koksidiyoz vakaları çoğaldığı için yazma ihtiyacı hissettim.
- Uygulamaların temelini ilaç prospektüslerinden ve direk ilaç fabrikalarını arayıp sorarak öğrendim, kendi kuşlarımda uygulayarak tedavi noktasında emin oldum.
- İlaç uygulaması sonrasındaki beslenmeye yönelik uygulamalar ise benim kendi kuşlarımdaki hastalık tecrübelerimden yola çıkarak geliştirdiğim ve kendi kuşlarımda uyguladığım yöntemlerdir.
- Diğer bilgiler ve vaka resimleri ile yazıyı desteklemeye devam edeceğim...
Son düzenleme:
