Kuşlarda Ayak Bakımı ve Sorunları Üzerine

Kuşlarda Ayak Bakımı, Ayak Yaralanmaları ve Sorunları Üzerine​

Kuşların ayakları, hayatlarını sürdürmeleri, hareket etmeleri, tüylerini temizlemeleri ve beslenmeleri için önemli bir uzvudur. Kuşlar türüne göre değişse de 4 veya 5 parmaklı ayaklara sahiptir ve bu ayakların görünümü, dokusu ve rengi değişken olabilmektedir. Her ayak parmağında tırnakların olması beklenir. Yokluğu bir problemdir ve genelde hastalık kaynaklı olduğu gözlemlenir. Tırnaklar önemlidir çünkü kuşların iyi tutunmasını ve dengeyi güçlü kurmalarına katkı sağlar.

Kuşlarda ayak yaralanmaları zannedildiği kadar basit yöntemlerle giderilemeyebilir. Bir kuşun ayaklarında problem görülürse, en sağlıklı çözüm veteriner hekimlerden gelecektir. Yine de böyle bir imkan yoksa görsellerse iyikus.com üzerinden destek talep edebilirsiniz.

Bu konu biraz daha sağlıklı ayakların nasıl görünmesi gerektiğini, sorunların nasıl önlenebileceği yönünde tüyolar içermektedir. Link olarak eklenecek diğer konularla da sağlık sorunları olan ayakların tedavileri hakkında fikir edinebilirsiniz.

Kuşlarda ayak bakımı dediğimizde akla ilk gelen tünek seçiminin doğruluğuyla ilişkili.

Kuşların Ayak Sağlığı İçin Doğru Tünek Nasıl Olmalıdır?​

Kuş tünekleri, kuşların ayak sağlığını korumaya yardımcı olan ve kafes içinde bulunan malzemelerdir.
Bir kuşun yaşam kalitesi için bacaklarının ve ayaklarının rahatlığından, duruşundan ve kafes ortamına nasıl tünediğinden daha önemli bir şey yoktur. Tünekler bir benzetme yapılacak olsa kuşların oturdukları koltuk ya da yatakları gibidir. Tıpkı beslenmesi gibi öncelikli konulardan bir tanesi de doğru tünek seçimiyle ilgilidir.

Hangi tünekler kuşlar için olmaz?

• Zımpara kağıtları ile kaplanmış ya da kumlama yapılmış tünekler olmaz.
• Çok yaygın olan plastik tünekler olmaz
• Dışarıdan yeni kesilmiş dallar ön hazırlık yapmadan kullanımı doğru olmaz
• Sadece ip şeklinde tünekler doğru olmaz.
  
  Doğru Tünek Nasıldır?
• Kafeste 2-3 tünek kullanılacaksa eğer mutlaka bir tanesi işlem görmüş ve kuşunuzun ayak genişliğine uygun düz bir tünek olmalıdır.
• 
• Tüneği iyi kavradığında kuşlar güçlü ve dik bir duruş sergileyecektir. Denge sorunları azalacaktır.
• Diğer tünekler ise kuşlar için zehirli olmayan dallardan hazırlanabilir ve kalınlık + uzunlukları farklı olabilir. Tünek yapımıyla ilgili sitemizde ki konuları inceleyebilirsiniz.

Kuşlarımız için tünek seçimini doğru yapmış olsak bile atlanılan detaylardan biri de temizliğiyle ilgilidir. Tıpkı kafes tabanını temizler gibi tünek temizliği ve zamanı geldiğinde değişimini ihmal etmemek gerekir. Bir çok enfeksiyon durumu tünekler aracılığıyla hızla bulaşır. Bu sadece ayaklar için olmaz aynı zamanda göz ve gaga çevresini de olumsuz etkiler. Uygun ve temiz bir tünek, ayak ve kuş sağlığının bozulmasını geciktirecektir. Süreçte oluşabilecek açık yaralar, çizikler, mantar türevi oluşumlar ve batıkların tedavisinde tünek değişimi ve temizliği öncelikle akla gelmelidir. Ardından tedavi için gerekli ürünler kullanılmalıdır.

Tüneklerin Temizliği Nasıl Yapılır?​

Tünek temizliğini farklı yöntemlerle yapabilirsiniz ancak temizlik sonrasında önemli olan tüneklerin neminden arındırılması yani iyi kurutulması gerektiğidir. Bu demek oluyor ki yedek tüneklerinizin de olması gerekir. Temizlik sonrası tünekler gerek buhar gerekse ısıl işlem ile iyice kurutulmalıdır. Güneşli günlerde ise havalandırmak ve kurutmak için dışarı çıkartılabilir.

Genel tünek temizliği iki haftada bir kez yapmak yeterli olur. Gündelik temizliklerde tünekleri hafif nemli bir bezle silmek de olası problemleri aza indirgeyecektir.


Derin temizlikte ise ayda bir kez, üzerlerinde ki kalıntıları tel bulaşık süngeri ile kazıyıp (zımpara da olur), deterjanlı bir bez ya da yumuşak sünger ile iyice ovalayıp, sıcak su yardımı ile deterjandan arındırın. Ardından kuruması için ısıl işlem ya da diğer yöntemleri kullanın. Bu esnada yedek tünekleri kafese takmalısınız çünkü kuruması ve nemini atması bir kaç saati bulabiliyor.

Aşırı üşengenlik içerenlerde bu sefer tünek temizliğini ele aldık. Ülkemizde tünek temizliğinin en çok atlanan konu olduğunu bildiğimden değinmek istedim. Neyse ki su gibi günlük tazelemesi yapılmıyor

Kuşlarımızın sağlığı ve konforu için tünek seçimi ve hijyenine özen gösterelim.

Ağaçlardan doğrudan alınan dalların seçimi ve temizlenmesi​

Ülkemiz, kuş tünekleri için seçilebilecek güvenli ağaçların bolca olduğu bir konumdadır. Şehir yaşamının etkisiyle çevremizde denk gelebileceğimiz ağaç sayısı sınırlı olduğundan erişebileceğimiz bir kaç ağaç ile konuyu ele alacağım.
Öncelikle kolay bulabildiğimiz ancak olmaması gereken (toksik) ağaç dalları;

1. Kayısı
2. Erik
3. Şeftali
4. Sedir
5. Açelya
6. Ceviz
7. Wisteria (mor salkımlı sarmaşık ağaç)
8. At Kestanesi
9. Ardıç
10. Şimşir

...

Kuşlar İçin Güvenli Ağaçlar

1. Elma
2. Okaliptus
3. Köknar
4. Leylak
5. Ladin
6. Badem
7. Manolya
8. Kayın
9. Kızılcık
10. Karaağaç
11. Mimoza
12. Bazı Söğüt ağacı çeşitleri ( Osier söğüt (Salix viminalis), Cüce Söğüt (Salix herbacea) güvenlidir. Diğer türler tehlikeli olabilir.)
    Dipnot: Ek olarak bazı yabancı üreticilerden görerek söğüt dalı kullanan fazlaca yerli üreticimiz var. İyi hoş ancak verilecek söğüt ağacının ilaçlanmamış ya da yol kenarı bir konumda olmaması ve kuşlar için toksik özelliği olmayan söğüdün seçilmesi gerekir. Çoğu zaman bunun atlandığını görüyorum. Ani kayıplara neden olabilir dikkat edelim!

Dalların Tüneğe Dönüştürmeden Önce Yapılması Gerekenler
Dallarda herhangi bir pestisit veya kalıntılar, böcekler, küf ve mantarları temizlemekle başlamalıyız. Görecelidir gerçi ama olabildiğince oyuksuz, girintisiz dalların seçimi temizleme noktasında kalaylık sağlayacaktır.

• İlk adımda sünger ile ovalayıp kaba bir temizliğini yapıyoruz.
• İkinci adımda ise dalları su dolu bir kaba koyuyoruz. İçerisine yaklaşık bir çorba kaşığı çamaşır suyu ya da biraz daha fazla virkon-s ekliyoruz. Buna ilave bir miktar sirke de katabilirsiniz.
• 1-2 saat suyun içinde bırakılmalı ve ardından çıkartılmalı. Hala lekeli bölgeler varsa hafifçe ovalanıp yüzeyden atılmalı, durulanmalı.
• Son aşamada (en önemlisi) ise en az 30 dk (önerilen 1 saat), 200 dereceye ayarlanmış fırında işlem uygulayınız. Dallar büyük ya da bunu yapmak istemiyorsanız da 2-3 gün yoğun güneş alan bir ortamda bekletiniz.
• Bu işlemlerden sonra tünekleri kontrol edip aşırı sivri köşeleri yontup kafese takınız.

Kuşlarda Ayak Sorunları ve Tedavi Yöntemleri​

Kuşların en çok kullandıkları organ şüphesiz ayaklarıdır. Kuşların ayakları hem el hem de normal işlevinde kullandığından, olası bir ayak problemi kuşun yaşam standardını olumsuz etkileyecektir. Bu eşsiz organ aynı zamanda hastalıkların ön belirtisini anlamada iyi rol oynamaktadır. Kabuklu yapısı, rengi, şişmeler, ayak ısısı, tırnakların varlığı gibi unsurların ayrı ayrı anlamları vardır.

Şüphesiz bu kadar yoğun kullanılan bir organda bazı lezyonlara rastlamak oldukça normal karşılanmalı. Tabi başlarda
Zaman kaybetmeden değişimin nedenleri düşünülüp tedavi odaklı yaklaşmak gerekmektedir.

Bu problemlerden bazıları kullanılan tüneklerden ve bakım eksikliğinden kaynaklansa da bazıları daha ciddi niteliktedir. Tümörler, kırıklar ve sinirsel sorunlar ayaklarda gözlemleyeceğimiz büyük problemlerdir ve tedavi süreçleri veteriner hekimlerle birlikte yürütülmelidir.

Öte yandan tırnak kesimi, bakteriyel sorunlar ve mantar problemleri ise bir kaç ürün ve kuşların beslenmesini (diyetlerini) düzenleyerek nispeten daha rahat iyileştirilebilir.

Doğuştan gelen bir kısalık ya da sonradan oluşsan sakatlıklar da yaşam kalitesini düşürebileceği gibi ani inmeler de ekstradan gözlemlenebilir. Toplayacak olursak ayaklarda gözlemlenen rahatsızlıklar genel olarak;

• Gut
• Bombus
  

  Kuşlarda Bumblefoot (Ayak Yaraları, Şişkinlikler)

  Kuşlarda Bumblefoot (Ayak Yaraları, Şişkinlikler) Bombus ayak olarak nitelendiriyoruz dilimizde bu sorunu. Evcil kuşlarımızda sıklıkla gözlemlenen bu sorun için bir incelememiz @Taha Aktaş tarafından yazılmıştı. Bir makale de ben ekleyip arşivi genişletmek istedim. O konu için: Bombus Ayak...

  iyikus.com

  Bombus Ayak Sendromu (Bumblefoot)

  “Bombus ayak” tüm kuş türlerinde görülebilecek bir hastalıktır. Ancak bu hastalık vahşi doğadaki kuşlarda nadiren görülür. Evcil kuşlarda uygunsuz bakımdan dolayı ortaya çıkabilir. (Bakım ve beslenmeden dolayı) Kümes hayvanlarında (tavuklar, ördekler, kazlar, sülünler) ve doğancılıkta...

  iyikus.com
• Virüs problemleri (genelde ayak pulu artmasına neden olur)
• Karaciğer hastalıklarının etkileri
• Yaralanmalar ( kırık, çıkık, çizikler)
• Ayak derisinin kalınlaşması (hiperkeratoz olarak da adlandırılır) - A vit eksikliklerinden kaynaklanmaktadır.
• Akar sorunları ( öncelikle gaga ve çevresi ve ayaklarda gözlemlenen pullu, tümsekli yapılar)

Sık belirtilerinden olmasa da salmonella, e coli gibi hastalıklarda da genelde kuşun ayağında, bacağında topallamalar tikler oluşabiliyor ve ayaklarina bacaklarına masaj yap vs beyhude tavsiyeler veriliyor (burda degil) bu tür hastalık etkenleri belirtilerinde eklem yerlerinde şişliklere neden oluyor (Vet. Hek. Cem Memur) bu da ayakta duramama, topallama gibi sonuçları oluyor. Bunu da ayak sağlığı ve sorunları için düşünülmesi gerekenlerdendir (@Afatsumi ).

Görseldeki görüntü, ebeveynlerinden enfeksiyon almış bir kuştaki "artrit" durumudur. Daha çok güvercinlerde görülüyor olsa da tüm kuş türlerinde gözlemlenebilir.

Vitamin Eksikliklerinin Ayak Sağlığına Olan Etkileri​

Ayak bölgesindeki herhangi bir sorunun diğer bölgelerle de alakalı olması (tohumlarda bulunmayan) daha çok A vitamini eksikliği ile iliskilendirilebilir. Bu eksikliğin ayaklarda pullu bir yapıya neden olması sebebiyle bu pürüzlü yüzeylerin arasına akarlarin ve mantar etkenlerinin yaşamaları için bir alan oluşturması olarak görülebilir. A vitamini bulunan; Havuç, kırmızı biber, bal kabağı, koyu yeşil yapraklı sebzeler, turuncu renkli meyveler kuşlarınıza servis edebilirsiniz(@Afatsumi).

Ayak sağlığında vitaminlerin etkileri ve genel bazı başlıklar için bakınız:

Bu kısımda da Sayın @Geneticist arkadaşımızın bir deneyimini paylaşacağım. Okumadan geçmeyiniz <3

"Cok eskiden beri agac dallarindan ahsap tunekler yapip kullanan biri olarak ben de sunu eklemek istedim. Agac dalindan yapilan tunekleri her kus ayni tolere etmiyor. Simdiye kadar 25 yildir 7 kusumda agac dalindan yapilan tuneklerde bir problem yasamadim. Su an bir albino disi kusum var (digerlerinden biraz daha iri, hantal, hassas). Normal agac tuneklerde yan yan yururken (mesela diger kus onu kovalayinca kontrolsuz hizli yuruyor) ayaklari ufak puruzlere surtunuyor ve yara oluyordu (ayaginin altinda siyah bir leke halinde yara). O ayagi sisiyordu biraz, hatta ilk gordugumde bumble foot mu acaba diye dusunmedim degil. Ancak sorun bu kusun yuruyus tarzindan ve tunekte hizli hizli yan yan yurumesinden kaynakli cizilmelerdi.
Ben su an tamamen bildigimiz oklava (kisa olanlarindan) kullaniyorum. Yuzeyi cok guzel, purussuz. 6 ay kadar oldu, hic sorun yasamadik. Albino kusumun ayaginda bir daha hic yara, sisme, leke vb olmadi.

Bunu biraz da sunun icin eklemek istedim, sanirim agac dalindan tunekler her kusa uygun olmayabiliyor. Kafesteki bir diger kus hic etkilenmezken digerinde tekrarlayan ayak yaralanmalari olabiliyor. Eger bir kusun ayaginda yara, siyah leke, sisme vb gorurseniz kafesteki diger kusun etkilenip etkilenmediginden bagimsiz tunekleri degistirmeyi dusunebilirsiniz.

Bir de (agac onerilerine istinaden) kafesin uzerinde 1.5-2m igde dali da kullaniyorum. Gun icinde bu dalda tunerler bazen. Bir sorun yasamadim. Igdenin dikenlerini yari yariya kesip sivrilikleri giderdikten sonra kuslar bu kucuk cikintilari (boyu ~2cm, capi >0.3cm) kemiriyor, bunlarda kasiniyor vb. Igde agacinin da gorece guvenli (toksik olmayan) bir alternatif oldugunu soyleyebilirim. Yalnizca sivri dikenlerini sivrilik gidinceye kadar kisalttiginizdan veya tamamen kestiginizden emin olunmali.

Bir ekleme de sogut dalina.. Sogut agacinin kabugu asetilsalisilik asit (bildigimiz aspirin) icerir. Kan sulandirici etkisi oldugu icin kus, tunegi/dali kemiriyorsa kullaniminda dikkatli olunmali.

Edit: Benim kuslarim idge dali uzerinde boyle gun icinde "


*Bu konu, iyikus.com' makale dönüştürme etkinliğinde üretilmiştir ve bir çok yazar tarafından kaleme alınmıştır. Katkısı olan ve olacaklara buradan teşekkür ederiz. Bu konu için katkısı olanlar;
@Afatsumi ,
@Geneticist,
@Doğanay Y.

*Ana başlık