Kuşlarda Pamukçuk (Trichomoniasis)
Enfestasyonu hekimler Trichomoniasis olarak adlandırmaktadırlar. Kuş meraklıları arasında; “Trik”, güvercin ve kumrular için pamukçuk, yırtıcı kuşlarda ise frounce (buruşuk plak) isimleriyle bilinmektedir.
Hastalığa ne sebep olmaktadır?
Hastalık nedeni tek hücreli mikroskopik, flagellalı ( kamçılı) bir protozoa olan Trichomonas gallinae’dir. Parazit güvercin, kumru, hindi, tavuk, kanarya, yırtıcı kuşlar, muhabbet kuşları, sultan papağanı ve Amazon papağanları da dahil papağangiller) gibi çeşitli kuş türlerinde yaygın olarak ağız, boğaz, mide-bağırsak ve güvercinlerin üst solunum yolunda lezyonlara neden olmaktadır. Hem evcil hem de yabani kuş türleri etkilenebilmektedir. Trichomonas organizmleri konak kuşlarda şiddetli solunum yolu ve sindirim sistemi hastalıklarına neden olabilmektedirler.
Bir zamanlar güvercin ve kumrularda hastalığa neden olan parazite Trichomonas columbae denilirken bilim cevrelerince tüm kanatlılarda hastalık etkeni T. Gallinae olarak isimlendirilmesi kabul edilmiştir. Hareketli olan bu protozoa mikroskopta rahatça görülür. Dünyanın hemen her yerindeki kuşlarda yaygın şekilde bulunur. Yüksek üreme yeteneğine sahip olan parazit hayati organlara yayılabilir. Kuşların sindirim sistemi kanallarında, yutak ve kursaklarında bulunabildiği gibi boşaltım sistemlerine de geçebilir. Evcil ve yabani güvercinlerle kumruların büyük çoğunluğunda bu protozoa mevcuttur (%75–80 dolaylarında).
Kanatlı Trichomonası sindirim sisteminin üst kısmını (yemek borusu, kursak ve bezli mide), ağız, (boğaz bölgesi) ve farklı kuş türlerinde bir dizi üst solunum yolu enfestasyonuna yol açan paraziter bir organizmadır.
Parazit daha alkali pH koşullarında (pH 5-6 civarında) yaşamayı tercih etmektedir. Bu pH ortamının devamı için özel maddeler salgılar. Hafif asidik koşullarda yaşama ve üreme şansları azalmaktadır.
Şu sorular akla gelebilir; parazit vücutta nasıl yaşar, nasıl beslenir ve hastalığı nasıl oluşturur?
Trichomonas vücutta mukozal yüzeylerde yaşar ve beslenir. Trichomonas gallinae ağız, boğaz bölgesi, yemek borusu, kusak, bezli mide gibi sindirim sisteminin üst kısmını ve üst solunum yolu etkilemektedir.
Öte yandan Trichomonas öncelikle bakteri kırıntıları ile beslediğinden temizleyici organizma olarak kabul edilebilir. Mukoza yüzeyindeki ölü hücreler ve bakterilerin kalıntıları, protein sızıntıları ve akyuvarlar besinleri arasındadır.
Trichomonas organizmalarca üretilen sindirim proteinleri ve konağın yangısal reaksiyonu dokuların hasarına yol açmaktadır.
Parazit genelde sadece ağız, gastrointestinal sistem, solunum yolu, üreme organ ve dokuların mukoza yüzeyleri tercih etse de bazen oluşturduğu hasar ve işgal o kadar şiddetlidir ki diğer organları da etkileyebilir.
Parazitin Konak dışında yaşama şansı var mı?
Coccidia, Giardia protozoon parazitler gibi Trichomonas dış ortama dayanıklı oocyst üretmemektedir. Bu nedenle de konaktan uzun zaman uzakta olan parazit yaşayamaz. Konaktan alınan swap numuneleri en kısa zamanda muayene edilmelidir. Aksi takdirde parazit birkaç dakika içinde öldüğünden saptanması mümkün olmayacaktır.
Trichomoniasis kuşlar arasında nasıl yayılmakta?
Trichomonas olan kuş, ancak konağa çok yakın temasla taşınabilmektedir. Hasta ve/veya konak canlının vücudunda parazitin yerleştiği yere göre etkenin nakli / bulaşması; çiftleşme, kavga, tüy bakımı, yetersiz beslenme veya ortak yem ve su tüketimi esnasında bulaşabilir.
Belirtiler:
Bakım ve Tedavi
Trichomonas ile etkilenen kuşlarda çoğunlukla zarar görmüş dokularında ikincil bakteriyel enfeksiyonlar söz konusudur. Bu da septisemi ve ölümle sonuçlanabilir. Geniş spektrumlu antibiyotik ilaçlar genellikle bu tür sorunların çözümünde yardımcı olabilmektedir.
Trichomoniasis önlenmesi için neler yapılabilir?
Trichomonas enfeksiyonu devam eden havyan sayısı fazla ve kalabalık ise kontrol ve önleme oldukça zor olabilir. Keza yabani kuş sürülerinin fazla olduğu veya yarışma ya da sergilenme sırasında bu risk hep yüksektir. Yine ortak beslenme ve su kullanımı gibi yakın temaslar parazitin yayılma potansiyeli çok yükseltecektir.
Trichomonas riskini azaltmak için en önemli adımları kuş sahibinin atması gerektirir. Parazitin ortadan kaldırılması ve kontrolü sürekli bakım-beslenme koşullarının iyileştirilmesi ve bio güvenlik kurallarına özen gösterilmesi ile mümkün olacaktır. Ciddi sağlık önlemleri, biyogüvenlik, temizlik ve dezenfeksiyon hem ekonomik, hem de etkin bir yoldur.
Kuşların tedavi etmek için yaygın bir yöntem; her üç haftada bir 3 günlük kür uygulamasıdır. Stratejik Trichomonas tedavisinde genellikle sadece stres beklenen zamanlarda önce ilaç uygulanmalıdır. Bir başka uygulamada yavrulama mevsiminin sonunda, yarış sürülerinde, sadece yarış öncesinde ve üreme öncesinde kuşlara ilaç verilmesidir.
Yaygın bir tedavi; 25-50 mg / Kg Metronidazole 5-8 gün süre ile günde 2 defa verilmesidir. Tek bir 250 mg tablet 10 ml suda çözülebilmektedir. 600 gr canlı ağırlığındaki kuşa bu çözeltiden günde 1 ml verilebilir. Başka bir yaklaşım ise, kuşun bir kg ağırlığa 125 mg, tek bir doz şeklindedir.
Enfestasyonu hekimler Trichomoniasis olarak adlandırmaktadırlar. Kuş meraklıları arasında; “Trik”, güvercin ve kumrular için pamukçuk, yırtıcı kuşlarda ise frounce (buruşuk plak) isimleriyle bilinmektedir.
Hastalığa ne sebep olmaktadır?
Hastalık nedeni tek hücreli mikroskopik, flagellalı ( kamçılı) bir protozoa olan Trichomonas gallinae’dir. Parazit güvercin, kumru, hindi, tavuk, kanarya, yırtıcı kuşlar, muhabbet kuşları, sultan papağanı ve Amazon papağanları da dahil papağangiller) gibi çeşitli kuş türlerinde yaygın olarak ağız, boğaz, mide-bağırsak ve güvercinlerin üst solunum yolunda lezyonlara neden olmaktadır. Hem evcil hem de yabani kuş türleri etkilenebilmektedir. Trichomonas organizmleri konak kuşlarda şiddetli solunum yolu ve sindirim sistemi hastalıklarına neden olabilmektedirler.
Bir zamanlar güvercin ve kumrularda hastalığa neden olan parazite Trichomonas columbae denilirken bilim cevrelerince tüm kanatlılarda hastalık etkeni T. Gallinae olarak isimlendirilmesi kabul edilmiştir. Hareketli olan bu protozoa mikroskopta rahatça görülür. Dünyanın hemen her yerindeki kuşlarda yaygın şekilde bulunur. Yüksek üreme yeteneğine sahip olan parazit hayati organlara yayılabilir. Kuşların sindirim sistemi kanallarında, yutak ve kursaklarında bulunabildiği gibi boşaltım sistemlerine de geçebilir. Evcil ve yabani güvercinlerle kumruların büyük çoğunluğunda bu protozoa mevcuttur (%75–80 dolaylarında).
Kanatlı Trichomonası sindirim sisteminin üst kısmını (yemek borusu, kursak ve bezli mide), ağız, (boğaz bölgesi) ve farklı kuş türlerinde bir dizi üst solunum yolu enfestasyonuna yol açan paraziter bir organizmadır.
Parazit daha alkali pH koşullarında (pH 5-6 civarında) yaşamayı tercih etmektedir. Bu pH ortamının devamı için özel maddeler salgılar. Hafif asidik koşullarda yaşama ve üreme şansları azalmaktadır.
Şu sorular akla gelebilir; parazit vücutta nasıl yaşar, nasıl beslenir ve hastalığı nasıl oluşturur?
Trichomonas vücutta mukozal yüzeylerde yaşar ve beslenir. Trichomonas gallinae ağız, boğaz bölgesi, yemek borusu, kusak, bezli mide gibi sindirim sisteminin üst kısmını ve üst solunum yolu etkilemektedir.
Öte yandan Trichomonas öncelikle bakteri kırıntıları ile beslediğinden temizleyici organizma olarak kabul edilebilir. Mukoza yüzeyindeki ölü hücreler ve bakterilerin kalıntıları, protein sızıntıları ve akyuvarlar besinleri arasındadır.
Trichomonas organizmalarca üretilen sindirim proteinleri ve konağın yangısal reaksiyonu dokuların hasarına yol açmaktadır.
Parazit genelde sadece ağız, gastrointestinal sistem, solunum yolu, üreme organ ve dokuların mukoza yüzeyleri tercih etse de bazen oluşturduğu hasar ve işgal o kadar şiddetlidir ki diğer organları da etkileyebilir.
Parazitin Konak dışında yaşama şansı var mı?
Coccidia, Giardia protozoon parazitler gibi Trichomonas dış ortama dayanıklı oocyst üretmemektedir. Bu nedenle de konaktan uzun zaman uzakta olan parazit yaşayamaz. Konaktan alınan swap numuneleri en kısa zamanda muayene edilmelidir. Aksi takdirde parazit birkaç dakika içinde öldüğünden saptanması mümkün olmayacaktır.
Trichomoniasis kuşlar arasında nasıl yayılmakta?
Trichomonas olan kuş, ancak konağa çok yakın temasla taşınabilmektedir. Hasta ve/veya konak canlının vücudunda parazitin yerleştiği yere göre etkenin nakli / bulaşması; çiftleşme, kavga, tüy bakımı, yetersiz beslenme veya ortak yem ve su tüketimi esnasında bulaşabilir.
Belirtiler:
- Hastalık sıklıkla ilkbahar sonu, yaz ve sonbaharda görülmektedir.
- Ağız, yemek borusu ve kursakta aşırı mukus (sümüğümsü sıvı),
- Dehidrasyon (su kaybı),
- Çevre ile ilgisizlik,
- Kusma(bazı kuşlar kanlı kusmuk),
- Yenilen gıdanın hemen çıkarılması,
- Kilo kaybı ve vücut kondisyonunda kayıplar (bazı hayvanlarda aşırı zayıflama),
- Depresyon (tüyler kabarık, uykulu bir görünüm),
- Dermansızlık,
- İshal,
- Solunum güçlüğü,
- Karaciğer Trichomonas organizmalarca istila edildiğinde ciddi hasar oluşur.
- Ağız ve boğazda beyaz ya da sarı peynirimsi plaklar, ülser ve / veya nodüller,
- İştah kaybı, tam iştahsızlık ve / veya yemek için fiziksel yetersizlik,
• Ağız ve yemek borusunun yangısı sonucu kalınlaşmasından gıda yutulmasında zorluk, - Kursak ve /veya yemek borusu mukozasının kalınlaşması nedeniyle gıda ağızdan mideye yeterince geçemez. Buda kursak hareketlerinin yavaşlamasına şeklinde gözlenir.
- Muhabbet kuşlarında barizoral lezyonlarnadiren görülebilir.
Bakım ve Tedavi
Trichomonas ile etkilenen kuşlarda çoğunlukla zarar görmüş dokularında ikincil bakteriyel enfeksiyonlar söz konusudur. Bu da septisemi ve ölümle sonuçlanabilir. Geniş spektrumlu antibiyotik ilaçlar genellikle bu tür sorunların çözümünde yardımcı olabilmektedir.
- Geniş oral lezyonlardan cerrahi müdahale ile temizlemek kuşun solunuma yardımcı olabilir.
- Hayvan yem yemekte zorluk çekiyorsa veya bir deri bir kemik kalmışsa kuş tüple besleme gerekli olabilir.
Trichomoniasis önlenmesi için neler yapılabilir?
Trichomonas enfeksiyonu devam eden havyan sayısı fazla ve kalabalık ise kontrol ve önleme oldukça zor olabilir. Keza yabani kuş sürülerinin fazla olduğu veya yarışma ya da sergilenme sırasında bu risk hep yüksektir. Yine ortak beslenme ve su kullanımı gibi yakın temaslar parazitin yayılma potansiyeli çok yükseltecektir.
Trichomonas riskini azaltmak için en önemli adımları kuş sahibinin atması gerektirir. Parazitin ortadan kaldırılması ve kontrolü sürekli bakım-beslenme koşullarının iyileştirilmesi ve bio güvenlik kurallarına özen gösterilmesi ile mümkün olacaktır. Ciddi sağlık önlemleri, biyogüvenlik, temizlik ve dezenfeksiyon hem ekonomik, hem de etkin bir yoldur.
- Kirlenmiş altlık,tünek, dökülen yemlerin ve dışkının mümkün olduğunca sık temizlenmesi (her gün veya en azından iki günde),
- Suluklar sıcak suyla iyice temizlenip dezenfekte edilmeli ve su günlük olarak değiştirilmelidir.
- Yiyecek ve suyun dışkı ile kirlenmesinin en aza indirmek amacıyla yemlik ve suluklar tüneklerin dibine yerleştirilmemelidir. Az bir mesafe bırakılmalıdır ya da yükseltilmelidir.
- Sergi, yarışma ve fuarlarda farklı kuş ve kümes hayvanların müşterek bulunmaları ve temasları sakıncalı olup tercih edilmemelidir.
- Kuşlar; kötü hijyen, yetersiz biyogüvenlik, kirli ortam, aşırı gürültü, toz, ısı ve soğuğa maruz kalmamalıdır. Stres,kuşların bağışıklık sistemini baskılar.
- Kuşların aşırı kalabalık ortamda yaşamaları stresi arttırır ve aynı zamanda Trichomonas bulaşma olasılığı fazlalaşır.
- Hasta veya normal dışı bir şeyden şüphelenildiğinde kuş hemen izole delip hekime başvurulmalıdır.
- Mümkünse, birkaç günde bir kuşlar tartılmalıdır. Canlı ağırlığındaki farklılıklar bir hastalığın belirtisi olabilir.
- Trichomonasla enfekte kuşlar, diğer sağlıklı hayvanlardan ayrılıp tedavi edilmelidir.
- Tüm ölen kuşların ölüm nedenini tespit etmek için hekim muayene etmelidir.
- Trichomonas yükü olup/olmadığı ve düzeyini bilmek amacıyla kuş dışkısı düzenli laboratuarda incelenmelidir.
- Kuş yarışmaları, sergiler, fuarlardan sonra mutlaka gaita ve swap örnekleri alınarak risk kontrolü yapılmalıdır.
- Kuş dışkısı düzenli Salmonella yönünden taranmalıdır.
- Swap örneklerinde parazit yönünden pozitif çıkan ve tedavi edilen kuşlar Trichomoniasise ait hiçbir belirti saplanmasa bile sürünün geri kalanı için enfeksiyon riski oluşturabilirler. Bu yüzden enfekte ve taşıyıcı kuşlar sürüden ayıklanmalıdır.
- Kimi hekimler çiftleşme dönemi öncesi ve yavrular yumurtadan çıkmadan 4-5 gün öncesinde aşırı trichomonas baskısını azaltmak için ilaç kullanılmasını önermektedirler. İlaçla parazitten tamamen kurtulmak hemen hemen imkansızdır. Sadece sayıca azalmakta ve bu sayı zamanla tekrar yükselmektedir.
Kuşların tedavi etmek için yaygın bir yöntem; her üç haftada bir 3 günlük kür uygulamasıdır. Stratejik Trichomonas tedavisinde genellikle sadece stres beklenen zamanlarda önce ilaç uygulanmalıdır. Bir başka uygulamada yavrulama mevsiminin sonunda, yarış sürülerinde, sadece yarış öncesinde ve üreme öncesinde kuşlara ilaç verilmesidir.
Yaygın bir tedavi; 25-50 mg / Kg Metronidazole 5-8 gün süre ile günde 2 defa verilmesidir. Tek bir 250 mg tablet 10 ml suda çözülebilmektedir. 600 gr canlı ağırlığındaki kuşa bu çözeltiden günde 1 ml verilebilir. Başka bir yaklaşım ise, kuşun bir kg ağırlığa 125 mg, tek bir doz şeklindedir.
